Vướng mắc từ thực tế
Dù công trình đã triển khai nhưng chị Vân, một giám đốc doanh nghiệp tại Ninh Bình vẫn bức xúc về hành trình gian nan làm các thủ tục để thực hiện dự án. Chị cho biết, năm 2023, công ty triển khai dự án xây dựng nhà xưởng tại Hà Nam (nay là Ninh Bình), quy mô gần 20ha, vốn đầu tư hàng trăm tỷ đồng. Sau khi hoàn tất thẩm định thiết kế cơ sở, doanh nghiệp lại phải tiếp tục xin giấy phép xây dựng công trình.
Những vướng mắc từ thực tế cho thấy, Luật Xây dựng 2014 cần sớm sửa đổi. Ảnh: Kim Thoa
"Chúng tôi mất thêm gần 2 tháng để hoàn thiện một bộ hồ sơ gần như giống hệt, nhiều bản vẽ phải in ấn, công chứng lại từ đầu, chi phí tốn thêm hàng trăm triệu đồng, tiến độ dự án bị chậm, ảnh hưởng tới hợp đồng với đối tác", chị Vân chia sẻ.
Theo ý kiến của một số Sở, ngành địa phương, hiện việc quản lý dự án theo nguồn vốn trở thành rào cản cứng nhắc. Luật Xây dựng hiện hành chia dự án thành 3 nhóm theo nguồn vốn: vốn đầu tư công; vốn Nhà nước ngoài đầu tư công; vốn khác.
Thoạt nhìn tưởng như hợp lý, nhưng thực tế áp dụng lại gây rối. Đặc biệt, những dự án có nguồn vốn hỗn hợp, ví dụ vốn của doanh nghiệp Nhà nước kết hợp vốn vay tín dụng, hoặc vốn từ quỹ phát triển, thường bị lúng túng trong xác định loại hình. Mỗi cách hiểu khác nhau lại kéo theo một bộ thủ tục khác nhau, khiến doanh nghiệp mất hàng tháng, thậm chí cả năm chỉ để xác định dự án của mình "thuộc loại nào".
Từng gặp vướng mắc về thủ tục cấp phép xây dựng tại một dự án lớn ở Hà Nội, ông Lê Hùng, Phó tổng giám đốc Công ty TNHH Khách sạn Kinh Đô chia sẻ: Hiện các thủ tục hành chính quy định trong Luật Xây dựng còn rườm rà. Đơn cử như việc thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, trong đó, cơ quan chuyên môn phải đánh giá cả chủ trương đầu tư, tác động môi trường, sự phù hợp quy hoạch.
Nếu một thủ tục chưa hoàn tất (chẳng hạn quy hoạch phân khu chưa cập nhật, hay báo cáo môi trường chưa xong), toàn bộ hồ sơ phải dừng lại, chỉnh sửa, rồi nộp lại từ đầu. Thời gian chuẩn bị đầu tư bị kéo dài.
"Nhiều lúc, thủ tục không khác gì việc dựng một căn nhà rồi bị yêu cầu dỡ đi, xây lại, chỉ vì bản vẽ tổng thể của cả khu phố chưa thống nhất", ông Hùng chia sẻ.
Cấp thiết sửa đổi luật
Từ những vướng mắc nêu trên, việc sửa đổi Luật Xây dựng 2014 là tất yếu, xuất phát từ cơ sở chính trị, pháp lý và yêu cầu thực tiễn.
Theo báo cáo của Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng), thực tế Luật Xây dựng 2014 đã nhiều lần sửa đổi, bổ sung thông qua các đạo luật khác. Chẳng hạn, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn đã hủy bỏ toàn bộ Chương II về quy hoạch xây dựng; Luật Đường sắt sửa đổi một số quy định về đối tượng miễn giấy phép, đồng thời bãi bỏ quy định cấp chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng. Việc sửa đổi này khiến luật thiếu đồng bộ, gây khó khăn cho cả cơ quan quản lý lẫn doanh nghiệp.
Dự thảo được xây dựng theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính và điều kiện đầu tư kinh doanh. Ảnh: Kim Thoa
Qua tổng kết, Bộ Xây dựng xác định ba nhóm vấn đề trọng tâm cần sửa đổi: Phân loại dự án đầu tư xây dựng để xác lập yêu cầu quản lý phù hợp; Rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính và điều kiện đầu tư kinh doanh; Sửa đổi, bổ sung quy định về mô hình quản lý dự án, quản lý chi phí, quản lý năng lực hoạt động xây dựng, đáp ứng yêu cầu với các dự án quy mô lớn, công nghệ hiện đại.
Cũng theo báo cáo của Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) dự kiến sửa đổi, bổ sung 141/168 Điều của luật hiện hành, trong đó: sửa đổi, bổ sung 62 Điều; cập nhật 40 Điều theo các văn bản pháp luật liên quan; bãi bỏ 39 Điều đã được thay thế bởi các luật chuyên ngành.
Sau khi rà soát, lược bỏ các nội dung chi tiết thuộc thẩm quyền Chính phủ, dự thảo luật chia thành 8 Chương: quy định chung; quản lý dự án đầu tư xây dựng; giấy phép xây dựng; xây dựng công trình; chi phí xây dựng và hợp đồng xây dựng; điều kiện năng lực hoạt động xây dựng; trách nhiệm quản lý của cơ quan Nhà nước; điều khoản thi hành.
Điểm mới của dự thảo luật là thực hiện triệt để tinh thần đổi mới tư duy lập pháp: chỉ quy định khung, nguyên tắc. Các nội dung tập trung vào phân loại dự án theo hình thức đầu tư; sửa đổi quy định về lập, thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế xây dựng, hình thức quản lý dự án và cấp phép; bổ sung cơ chế bảo đảm nghĩa vụ hợp đồng, xử lý tình huống bất khả kháng, hoàn cảnh thay đổi cơ bản; sửa đổi quy định về nghiệm thu, đưa công trình vào sử dụng; đồng bộ hóa với Luật Đấu thầu, Bộ luật Dân sự 2015 và hoàn thiện cơ chế quản lý năng lực hoạt động xây dựng.
Bước tiến quan trọng, "mở đường" phát triển
Theo TS Đặng Việt Dũng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, việc sửa đổi Luật Xây dựng lần này phải cụ thể hóa tinh thần của "bộ tứ trụ cột" gồm Nghị quyết 57, 59, 66 và 68 của Bộ Chính trị. Đây là sự đột phá trong tư duy lập pháp, chuyển từ "quản cái đang có" sang "quản cái sẽ có", để luật không lạc hậu, không phải sửa nhiều lần mà ngược lại mở đường cho phát triển.
Ông nhấn mạnh ba định hướng then chốt: tận dụng công nghệ, tự động hóa ở tất cả các khâu, từ lập, thẩm định, phê duyệt dự án đến thiết kế, cấp phép; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với kiểm tra, giám sát hiệu quả, thực hiện phương châm "địa phương quyết – địa phương làm – địa phương chịu trách nhiệm", cắt giảm tối thiểu 30% thủ tục hành chính; bảo đảm sự đồng bộ, liên thông hệ thống pháp luật, tiệm cận thông lệ quốc tế.
Ông cũng đề xuất bổ sung cơ chế thiết kế FEED cho các dự án kỹ thuật phức tạp, quy mô lớn như: dầu khí, lọc hóa dầu, điện hạt nhân, đường sắt cao tốc, metro; cho phép lựa chọn nhà thầu theo hồ sơ dự án trong trường hợp này; đồng thời sửa đổi quy định thẩm định của cơ quan chuyên môn để giảm tải cho cấp tỉnh trong bối cảnh phân cấp mạnh mẽ.
Tán thành quan điểm này, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam cho rằng, dự thảo Luật Xây dựng sửa đổi lần này đã có những thay đổi mang tính nền tảng, đáp ứng kỳ vọng của các bên tham gia hoạt động xây dựng, đặc biệt là khối doanh nghiệp tư nhân.
Các chuyên gia cho rằng, việc sửa luật lần này là bước ngoặt thể chế, đưa ngành Xây dựng Việt Nam đi vào quỹ đạo mới. Ảnh: Kim Thoa
Theo ông Hiệp, trước đây Luật Xây dựng chủ yếu tập trung vào các dự án đầu tư công, tức là các doanh nghiệp sử dụng vốn ngân sách Nhà nước; trong khi các dự án sử dụng vốn ngoài ngân sách đề cập không nhiều. Tuy nhiên, dự thảo luật mới đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, bao gồm cả các doanh nghiệp thực hiện hợp đồng xây dựng bằng vốn ngoài ngân sách.
"Dự thảo lần này đã đưa vào các quy định cụ thể về cơ chế hợp đồng, cơ chế thanh toán và quản lý chi phí đối với các dự án tư nhân. Đồng thời, luật cũng mở rộng quyền tự quyết cho chủ đầu tư, yêu cầu họ phải có bảo đảm tài chính rõ ràng. Nếu chậm thanh toán cho nhà thầu, chủ đầu tư sẽ bị phạt 10%", ông Hiệp cho biết.
Đối với các dự án sử dụng vốn ngân sách, quy trình quyết toán cũng được cải tiến theo hướng linh hoạt hơn. Cụ thể, nếu một dự án tổng gồm nhiều dự án thành phần, thì phần nào hoàn thành sẽ được quyết toán ngay, không cần chờ toàn bộ dự án kết thúc.
Ông Hiệp đánh giá cao tinh thần quyết liệt, dân chủ và thẳng thắn của Bộ Xây dựng trong quá trình sửa đổi luật.
"Đây là một bước tiến rất cơ bản, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà thầu và chủ đầu tư, góp phần thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của ngành Xây dựng," ông Hiệp nhấn mạnh.
Theo ThS. Lê Tùng Lâm, Trưởng ban Đô thị HĐND TP Đà Nẵng, Luật Xây dựng (sửa đổi) không chỉ tháo gỡ vướng mắc thủ tục, tiết kiệm nguồn lực xã hội mà còn nâng cao chất lượng công trình, thúc đẩy phát triển đô thị bền vững.
"Đây là bước ngoặt thể chế, đưa ngành Xây dựng Việt Nam vào quỹ đạo mới: xanh hơn, thông minh hơn, minh bạch và hiệu quả hơn", ThS. Lê Tùng Lâm khẳng định.
Nguồn : Kim Thoa - Kế Toại - baoxaydung.vn